معماری بازار ایرانی اسلامی اندیشه

پروژه جدیدی که در غرب تهران چندی است خبرساز شده است، بازار ایرانی اسلامی شهر جدید اندیشه است که از آغاز ساخت که با حضور جناب حداد عادل کلنگ خورد تا افتتاح که با حضور شخص رییس جمهور انجام شد، ما را بر آن داشت تا نگاهی به این ساختمان داشته باشیم. ساختمانی که در مایه ی معماری سنتی ایرانی و الگوگیری مستقیم از میدان نقش جهان ساخته شده است تا عرصه وسیعی برای کاربریهای تجاری فراهم آورد. این نوشتار نقدی است کوتاه بر آنچه که بعنوان معماری سنتی درجامعه عرضه میشود و در تلاش است تا تفاوتهای معماری "سنتی" و معماری "ایرانی" امروز را در یابد.

حمامهای سنتی

حمامها امروزه عرصه هایی چند متر مربعی در منازل (به فراخور تجملشان) هستند که اعضای منزل برای حفظ پاکیزگی و نظافت از آن استفاده میکنند. اما این عرصه در گذشته چگونه حل میشد؟ زمانی که امکانات و عادات این اجازه را نمیداد که هر منزل یک حمام جداگانه داشته باشد، شهرنشینان چگونه این نیاز خود را برطرف میکردند؟ در روستاها چطور؟ اساسا تفاوت حمام شهری و حمام روستایی در چه مواردیست. عادات مردم در حمامها چه بود و اصولا حمامها چه نقشی در سبک زندگی افراد داشتند؟

در ادامه، یک نوشتار کوتاه درحد بضاعت نگارنده گردآوری شده که تلاش دارد پیرامون حمامهای سنتی مطالعاتش را به اشتراک بگذارد و پاسخی به برخی سوالات این حوزه ارائه کند.

دریافت مقاله بصورت PDF

بررسی معماری خانه های سنتی

چکیده

مقاله پیش رو به بررسی اجمالی و کاوشی کوتاه در شیوه‌ی رویارویی معماران سنتی ایران، با مسائل اقلیمی و زیست محیطی می‌پردازد و با بیان نمونه‌هایی از راه‌حل‌های ارائه شده توسط این دسته از معماران، سعی دارد قیاسی نسبی بین معماری اقلیم‌گرا و شیوه فعلی معماری اماکن مسکونی برقرار سازد. هم‌چنین نسبت به بیان تفاوت نگرش معماران سنتی و مدرن در برابر مسائل اقلیمی می‌کند.

 

 

کلمات کلیدی: معماری اقلیمی، معماری سنتی، معماری همساز با طبیعت

دانلود مقاله به فرمت پی دی اف - 10 صفحه

معماری سنتی زیر ستونهای رومی

در این پست به ارائه کوتاه نوشته ای که توسط خانم مهندس مریم توکلی نوشته شده و در وبسایت انجمن مهرازی بام منتشر شده میپردازم.

این نوشتار دغدغه ی بسیاری از دانشجویان معماری (مانند اینجانب) میباشد.

تصویر1: عکاس نگارنده

تاریخچه معماری

 

روند شکل گیری تفکر مدرن(نوگرایی) در ایران

     تفکرات مدرن از اواخر دوره قاجار(حکومت ناصرالدین شاه به بعد) و با تاسیس دارالفنون و فرستادن دانشجویان برای تحصیل به فرنگ در ایران شکل گرفت.البته تلاش های کمی نیز توسط عباس میرزا برای شروع نوگرایی در ایران صورت گرفت که بیشر در زمینه نظامی تاثیر گذار بود.این تلاش ها برای پیشرفت وحرکت به سوی مدرنیته در ایران روی به سوی تقلید ظاهری از جوامع اروپایی گذاشت.علت بروز این تقلید صرف را می توان در از خودباختگی سران کشور در برابر ظواهر بیگانه و عدم پذیرش تفکر مدرن به صورت نقادانه و آگاهانه دانست.در این مسیر مطمئناً معماری وسیله ای بسیار خوب برای تقلید از بیگانگان به شمار می آمد .در این دوره طرح های معماری غربی با امکانات ، مصالح و سبک معماری سنتی در ایران اجرا شد و معماران سنتی ایرانی که حتی تا به حال یک بار فرنگ را نیز ندیده بودند بنا به در خواست شاهان و شاهزادگان دربار مجبور به تقلید و اجرای این طرح ها حتی فقط از روی کارت پستال های خارجی می شدند که نتیجه، ایجاد و بروز یک معماری کارت پستالی در این دوره بود.

در دوران پهلوی اول(1300 تا 1320)معماری ایران صرفاً به تقلید از گذشته ایران، به خصوص معماری قبل از اسلام پرداخت.

مصاحبه با هوشنگ سیحون-7

در بسیاری از علوم و هنرها همچون طب، شیمی، فیزیک، ریاضیات و نقاشی نام مخترعان و خالقان آثار و اختراعات می آید ولی در معماری علیرغم هزاران اثار باستانی، که مورد تجلیل همگان نیز قرار دارند، کمتر نامی از معماران و آرشیتکت های آن بناها برده می شود.  ایا این یک ظلم به ارشیتکت ها نیست؟

من فکر می کنم از این بابت به  ارشیتکت ها خیلی ظلم شده است و ما در تمام دنیا شاهد این ظلم هستیم.  فی المثل کسی نمی داند معمار فلان معبد مصری کیست.  بعضی اوقات اسم کسی بنام "ایمهوته" بعنوان طراح اصلی اهرام برده می شود ولی در بسیاری از موارد هیچ اسمی نیست. 

کسی نام معمار اصلی کلیسای "نوتردام" پاریس را نمی داند و این امر در همه جای اروپا صادق است، برای اینکه گاه اکیپ های مختلفی روی یک طرح کار کرده اند.  البته یک راهنما داشته اند ولی اسم آن راهنما نیز وجود ندارد. 

در ایران که دیگر بسیار بدتر است.  البته گاه اسم استاد عباسی و شیخ بهائی در معماری صفویه مطرح می شود ولی در اکثر موارد اسم موجود نیست.  علت این قضیه را من در این می بینم که در گذشته هنرمندان درجه یک و ماهر صرفا در خدمت اشراف و بزرگان بودند و آنها ارج و قرب امروز را نداشتند.

یک علت دیگر که خاص کشور ماست اینکه این مسیر پدید آمدن، زندگی کردن و خاموش شدن در تمام اجزاء ساختمان و معماری این مملکت دیده می شود.  در بسیار از نقاط ایران هست که دهات، شهرها، یا بافت های شهری خاص ساخته شده و بعد اتفاقی افتاده و متروک شده و فراموش شده اند و دیگر اثری از آنها نیست.  بعد هم تحت شرایط جوی و جغرافیائی رو به خرابی گذاشته اند و از بین رفته اند.  یک نمونه اش "ارگ بحر" است، شهری که اب شده و رفته.  باد و باران و خورشید آنقدر به این شهر صدمه زده که دیگر چیزی از آن باقی نمانده است. 

گاه در روستاها یا در میانه راه ها جائی را می بینید که ساختمانی بوده، گنبدی و طاقی داشته، حالا یک قسمت آن خراب شده و یک قسمت هنوز کاه گلش هست.  این سمبل زندگی ماست. اسم اشخاص و رسم معماران هم همینطور است. عده ای آمده اند، زندگی کرده اند، عشق ورزیده اند، ساختمان ساخته اند، معماری خلق کرده اند و بعد از بین رفته و فراموش شده اند.  این از شرایط و از خصیصه های ملی ماست. 

ایکاش ما اسامی همه خالقان آثار باستانی و بناهای جاویدان را می دانستیم و می بایست نام و کارهایشان در تاریخ معماری ما ثبت می شد.  در خارج از ایران و در غرب تا حدودی هست ولی در ایران اصلا چنین چیزی وجود ندارد.

700 سال آپارتمان‌نشینی در ابیانه

 

محمد حسین ابیانه از اعضای شورای ابیانه اظهار داشت: وجود خانه‌های چند طبقه با مالکیت مجزا در ابیانه با قدمت 700 سال بیانگر سابقه دیرینه آپارتمان‌نشینی در ابیانه است. وی معماری ابیانه را برونگرا خواند و خاطرنشان کرد: سقف‌های چوبی، ایوان‌ها و درهای منقش و پنجره‌های مشبک و اورسی نشانگر هماهنگی در معماری این روستاست.

عضو شورای روستای ابیانه قدمت روستای تاریخی ابیانه را بر اساس آثار تاریخی موجود حداقل متعلق به دوره ساسانیان دانست و افزود: ابیانه روستایی بکر و دست نخورده است که بافت معماری آن با ترکیب احجام از خشت، گل، آجر و تیر چوبی تشکیل شده است. به گفته وی اسکلت کاملا چوبی و قابل انعطاف در برابر زلزله خانه‌های مسکونی ابیانه یکی از ویژگی‌های معماری تاریخی و هویت اصلی این روستاست.

ابیانه با اشاره به وجود دو نوع خاک قرمز و زردرنگ در این روستا یادآور شد: از خاک قرمز رنگ برای فضای بیرونی خانه‌ها و از خاک رزدرنگ در فضای داخلی استفاده شده است.

وی حدود 150 در چوبی از جنس درخت گردو و چنار با قدمت 600 تا 800 ساله، ساباط‌ها، چهارطاقی آتشکده هارپاک، آب انبار ناره، محراب و منبر قدیمی و تمام چوب مسجد جامع مزین به خط کوفی با قدمت هزار ساله، مسجد پرزله متعلق به عصر ایلخانی، آسیاب آبی، قلعه پالاهومونه، خانه‌های چهارصفه را از جمله آثار تاریخی روستای ابیانه برشمرد.

عضو شورای روستای ابیانه گویش محلی ابیانه را اصیل‌ترین گویش در کشور دانست و بیان داشت: این گویش برگرفته از زبان دری و بیانگر غنی بودن فرهنگ و تمدن در این روستاست. به گفته وی حفظ هویت و اصالت فرهنگ و تمدن ابیانه توسط اهالی، تنظیم خانواده و بها دادن به علم و دانش از قدیم الایام تاکنون از ویژگی‌های برجسته فرهنگی مردم روستای ابیانه است.

ابیانه مراسم‌های نخل‌برداری و جق‌جقه‌زنی در ایام تاسوعا و عاشورای حسینی را از معروف‌ترین آئین‌های سنی مذهبی روستای ابیانه ذکر و عنوان کرد: ابیانه‌ای‌ها با تعصب خاص برای حفظ آداب و رسوم سنتی خود، از سراسر کشور در این مراسم شرکت می‌کنند.

وی با اشاره به تأسیس دبستان در سال 1326 بر روی قبرستان این روستا افزود: حدود یکهزار نفر از اهالی ابیانه طی این 66 سال در این دبستان تحصیل کردند که هم‌اکنون بسیاری از آنها نخبگان علمی هستند که در سمت‌های کشوری مشغول به خدمت هستند.

ابیانه از گردهمایی دانش‌آموزان گذشته این دبستان در روستای ابیانه در آینده نزدیک خبر داد و گفت: شورای اسلامی این روستا هم‌اکنون در حال انجام مقدمات برگزاری این گردهمایی و فراخوان آنها از سراسر کشور است. وی در پایان چاپ بیش از 50 شماره ماهنامه اجتماعی اقتصادی و فرهنگی ویژه ابیانه با عنوان گوهر سبز را از اقدامات فرهنگی انجمن خانه مردم ابیانه با همکاری شورای اسلامی این روستا اعلام کرد.

www.architects.ir

مصاحبه با هوشنگ سیحون-6

مناره یک سمبل مسجد و زنگ ناقوس یک سمبل کلیساست.  آیا سمبل های دیگری برای این دو مکان مقدی وجود دارد؟ در رابطه با عبادتگاه های سایر ادیان چه سمبل هائی را می شناسید؟

مصاحبه با هوشنگ سیحون-5

خلق اثار عظیم تاریخی بعضا مدیون استفاده از مصالح مناسب و موجود در محل ساختمان آن آثار بوده است.  خصوصیات اکولوژیک تا چه حد در این زمینه نقش داشته است؟

مصاحبه با هوشنگ سیحون-4

چه علتی باعث شده که مساجد نمای خارجی نداشته باشند؟

یک نکته مهم در مورد عملکرد مسجد باید در اینجا ذکر بشود و آن اینست که مساجد یک کارکرد اجتماعی و گاهی اوقات سیاسی و اقتصادی دارند و محلی هستند که اضافه بر انجام عبادات، مرکز برخورد افراد و عقاید و مباحثات و درس بوده است.  بنابراین کراکرد مسجد طوری است که در بافت شهری قرار می گیرد، یعنی محل تردد اشخاص بوده بطوری که وقتی می خواستند از یک کوچه به کوچه دیگر بروند گاهی اوقات می بایست از وسط مسجد عبور می کردند. مسجد شاه (امام) تهران همین حالت را دارد و یک حالت اجتماعی خاص دارد.  وقتی عملکرد یک واحد ساختمانی اینطور می شود، قاعدتا بایستی ارتباط و بستگی آن با بافت شهری خیلی تنگ تر و نزدیک تر باشد.