مصاحبه با هوشنگ سیحون-1
امروز در وبسایت معماری اتود به مصاحبه ای جالب از استاد هوشنگ سیحون توسط مسعود فراستی برخوردم.
مصاحبه پربار و مفیدیست. ولی به سبب طولانی بودن آن، در چند بخش بهم پیوسته تقدیم حضور خوانندگان خواهد شد.
مقدمه:
مهندس هوشنگ سیحون نیاز به معرفی چندانی ندارد. برخی او را پدر معماری مدرن ایران می دانند. فعالیت هنری و معماری ایشان در طول نیم قرن زبانزد همه عاشقان فرهنگ و هنر ایران زمین است، از طراحی آرامگاه های خیام، ابوعلی سینا، فردوسی، کمال الملک، نادر شاه افشار، کلنل محمد تقی خان پسیان، و دهها اثر معماری جاودانه دیگر همچون موزه توس و ساختمان بانک سپه در میدان توپخانه تا صدها بنای مسکونی، نقاشی و سیاه قلم و چند سال تدریس در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران تنها بیان گوشه ای از فعالیت خستگی ناپذیر مهندس هوشنگ سیحون است. وی سبک خاصی در معماری ایران پدید آورد که تلفیقی هماهنگ و موزون بین گونه های معماری سنتی و کهن ایران با تکنولوژی و سبک مدرن معماری جهان است. مصاحبه کننده این افتخار را داشت تا در چند جلسه به طرح برخی سؤالات پیرامون تاریخ معماری ایران و جهان از ایشان بپردازد. امید است که این مصاحبه مورد توجه نسل جوان معماران و مهندسان ایرانی قرار گیرد.
ایا در دوران معاصر و با توجه به رشد تکنیک، یک ارشیتکت نیازی به بررسی تاریخ معماری دارد؟
شاید بسیاری چنین عقیده ای را نداشته باشند ولی در عالم هنر، هر هنرمندی و هر دست اندرکار امور هنری باید یک اطلاعات مفصل و عمیقی از گذشته هنر داشته باشد. این حتی کافی نیست و باید یک اطلاعات عمومی هم کسب کند، برای اینکه یک فرد هنرمند نه تنها باید به تکنیک و روش کار خودش، بلکه به روش هائی که از گذشته متداول بوده و با مکاتب گذشته آشنائی مکفی داشته و آنها را مطالعه و تجزیه و تحلیل کرده باشد و بداند که هنر در آن رشتهٌ خاص از کجا حرکت کرده تا به اینجا رسیده و او در ادامه این سیر تحول، چه رسالتی دارد. بنابراین برای درست فکر کردن و درست عمل کردن باید از تاریخ و سوابق آن مطلبِ بخصوص اطلاع داشته باشد. چرا که یک هنرمند یا آرشیتکت هیچگاه از بطن مادر بیرون نمی آید، فرد باید برود مطالعه کرده و آموزش ببیند و آثار ساخته شده را لمس کند و با اینها آشنائی پیدا کند که چرا و تحت چه شرایطی آن آثار بدان صورت ساخته شدند و حال که من می خواهم کاری انجام بدهم شرایط من چیست. مطمئنا این شرایط با شرایط گذشته فرق می کند. آشنائی من یک آشنائی تاریخی، یک آشنائی مستمر از گذشته تا به امروز است.
برای مثال در زمان ساسانیان که تکنولوژی آجر بود آنها طاق را با آجر زده و با سنگ رویش را اندود می کردند. آنها تکنولوژی و طرز اجرای خاص خود را داشتند که مخصوص زمان آنها بود. بنابراین از آن ابزاری که در اختیارشان بوده و با علم آن روز توانسته اند یک کاری بکنند که معماری خودشان را بیان کنند، برای اینکه تکنولوژی ابزار و وسیله بیان معماری است.
من که امروز می خواهم معماری بکنم ابزار و وسیله بیان دیگری در اختیار دارم. امروز با تکنیک معاصر کارهای بسیاری می توانیم انجام بدهیم که بسیار جلوتر از تکنیک آجرای آن دوران است. فرهنگ و سنن ما نیز تکامل پیدا کرده است، مناسبات اجتماعی جوامع نیز تکامل پیدا کرده است. در حین کار می بینیم که بده بستان هائی بین ما و اجتماع مان از نظر اخلاقی و اقتصادی هست. اینها را باید در کارمان ملحوظ داشته باشیم، کما اینکه قبلی ها هم همین کار را کردند.
ما باید یک کار ریشه دار بکنیم. ریشه ما به گذشته های خیلی دور بر می گردد. اینست که آگاهی و اطلاع و دانش تاریخ معماری و اینکه چه سبک ها و چه مکاتبی از گذشته بوجود آمده و چگونه اجرا شده تا به امروز رسیده، لازمه کار ماست. سیر تحول معماری قرار نیست در ما و در زمان ما متوقف بشود، ما نیز حلقه ای از یک زنجیر ادامه یابنده هستیم. براساس شناخت از تاریخ است که می توانیم برای رشد و اعتلاء معماری در دوران خود بکوشیم.
آیا برای بررسی تاریخ معماری لازم است که تحولات اجتماعی، هنری و تکنیکی هر دوران را مد نظر قرار داد؟
قاعدتأ باید اینطور باشد، برای اینکه معماری یک هنری است که تحت شرایط اجتماعی و تکنیکی خاص زمان و مکان خود بوجود می آید و اگر قرار باشد تاریخ معماری را مطالعه کنیم ولی این شرایط و تحولات و عوامل را نشناسیم، دچار کمبود در درک سیر تحول معماری خواهیم شد. می شود معماری را صرفا از جنبه تکنیکی مورد بررسی قرار داد، فی المثل فلان کلیسا در زمان قرون وسطی چگونه و با چه تکنیک و چه فکری ساخته شده، ولی بهتر است بدانیم که در آن زمان چه شرایط اجتماعی از نظر روحی و فکری در جامعه و بر مردم حاکم بوده و مناسبات اقتصادی چگونه بوده است. اگر این جنبه ها را بدانیم مطمئنا مطالعات ما روی تاریخ معماری عمیق تر، دقیق تر و صحیح تر خواهد بود.
متقابلا اینرا باید داخل پرانتز گفت که خیلی ها نیز هستند که بطوری موشکافانه و تعمق در کارها زیاده روی می کنند که اصل مطلب را فراموش می کنند. فی المثل در برخی دانشکده ها می بینیم که دانشجو راجع به تکنیک نقاشی و فرمول های رنگ و مسائل علمی رنگ و تجزیه و تحلیل رنگ ها و سایر چیزها بحث و مطالعه می کنند که اصل مطلب را از یاد می برند. اینها باید با هم توأم باشد.
ادامه مصاجبه در روزهای آتی
al_ay_20